Gardoš je gradsko naselje i uzvišica u Beogradu, koje se nalazi na teritoriji opštine Zemun.

Lokacija

Gardoš je jedno od nekoliko malih naselja koje čine centar Zemuna, nekadašnjeg grada, a danas gradske opštine. Gardoš se graniči sa naseljima Ćukovac, Donji Grad i Gornji Grad. Ograničeno je ulicama Glavna, Trg Branka Radičevića Cara Dušana, Nade Dimić, Sibinjanin Janka, Sinđelićevom, Njegoševom i Karamatinom. Samo naselje presecaju sledeće ulice: Gardoška, Stara, Visoka, Grobljanska i Strma. S obzirom da naselje nema kišnu kanalizaciju odvod atmosverskih padavina se odvija stepeniština, ulicama i površinskim kanalima koji se često koriste i za pešački saobraćaj. Pored naselja na brdu se nalazi i zemunsko groblje.

Istorijat

Na osnovu arheoloških iskopavanja na području Gardoša i Zemuna utvrđeno je da se na ovom području živelo već u doba starčevačke i vinčanske kulture.

U Antičko doba u ravnici ispred uzvišica Gardoš, Ćukovac i Kalvarija prostiralo se rimsko naselje Taurunum.

Dolaskom Slovena na Balkan to naselje prema zemunicama dobija naziv Zemun. U Srednjem veku na uzvišici iznad Zemuna sa desne obale Dunava podiže se utvrđenje koje ima za cilj kontrolu saobraćaja Dunavom. Vremenom se oko utvrđenja formira naselje.

Na osnovu istorijskog istraživanja naziv Gardoš ima koren slovenskog porekla tj. izmenjen oblik slovenske imenice „grad" kojoj su Mađari kasnije dodali nastavak OŠ. Prema drugom tumačenju[1] Gar-doš predstavlja groblje, što nije bez osnova jer su tu nađeni grobovi još iz keltskog doba. Predmeti nađeni tokom arheoloških istraživanja, oruđa i oružje napravljenih od glačanog kamena i kostiju, keramičko posuđe i ukrasi nalaze se i čuvaju u Zavičajnom muzeju u Zemunu (Špirtina kuća).

Karakteristike naselja

Gardoš se nalazi na istoimenom brdu, jednom od tri brda na kojima je razvijeno staro gradsko jezgro Zemuna. Druga dva brda su Ćukovac i Kalvarija, stvarajući brdovite formacije u obliku polumeseca. Gardoš je pre svega bila tvrđava oko koje se formiralo stambeno naselje i poznato je po svojim kratkim i uskim ulicama i stepeništima. Naselje je dobilo ime po brdu Gardoš.

U podzemlju brda nalazi se mreža podzemnih laguma, koja datira iz perioda austrijske vladavine u Zemunu. Ovi lagumi povezuju Ćukovac, Muhar i Gardoš. Naselju Gardoš kao i Zemunskom groblju danas preti opasnost od klizišta prouzrokovanih neadekvatnom gradnjom, nepostojanjem kanalizacije i lagumima koji su ispod njega iskopani a koji se danas nenamenski koriste što povećava nestabilnost terena.

Kula na Gardošu

Jedan od najvažnijih simbola Zemuna, Milenijumska kula na Gardošu, duže od jednog veka dominira na brdu iznad grada. Podigli su je Mađari avgusta 1896. godine, želeći da time obeleže hiljadugodišnjicu dolaska na prostore nekadašnjeg Panonskog mora. Izgrađeno je pet identičnih kula - jedna u Budimpešti i četiri u gradovima koji su bili na krajnjim granicama tadašnjeg mađarskog kraljevstva. Tako je i Zemun, kao najjužnija tačka zemlje, dobio svoju kulu.

Kula je posvećena Janošu Hunjadiju, velikom mađarskom junaku iz rata sa Turcima, koga je srpska pesma opevala kao Sibinjanina Janka. Zanimljivo je da je Hunjadi i umro u srednjovekovnoj tvrđavi na Gardošu, ali 440 godina pre zidanja milenijumske kule.